Ortodonti alt ve üst çeneler ile diş çapraşıklıklarının düzeltilmesi ile uğraşan bir diş hekimliği branşıdır. Ortodonti, dişler ve çenelerin işlev ve estetiğini ideale ulaştırarak bireyin yaşam kalitesini yükseltmesine katkıda bulunan bilim dalıdır.

Hangi yaşta olursa olsun tedavi edilmeyen ortodontik problemler daha kötüye doğru gider. Çapraşık ve kötü konumlanmış dişleri temizlemek daha zor olduğu için, periodontal (dişeti) hastalıklara yakalanma ve diş çürüğüne bağlı olarak dişlerin erken kaybedilmesi riski vardır. Ayrıca çene kaslarında daha fazla baskıya neden olarak; çene eklemi bozukluklarına ve böylece başımızda, sırtta, ve omuzda ağrıya neden olabilirler. Bunların yanında bozuk kapanışlar ve erken diş temasları ise, diş yüzeylerinin anormal aşınmasına çiğneme ve konuşmada zorluklara, dişlere gereğinden fazla yük gelmesine, bunun sonucu olarak da kök ucu lezyonlarının oluşmasına, destek kemik ve diş eti dokularının harabiyetine yol açmaktadır.

Çapraşık dişler aynı zamanda görünüşünüzü de etkiler. Ortodontik tedavi ile daha sağlıklı bir ağıza, daha etkileyici bir görünüme ve daha uzun süre ağzınızda kalacak dişlere sahip olabilirsiniz.Ortodontik tedavi ihtiyacınızı sadece diş hekimi veya ortodontist belirleyebilir. Kapsamlı medikal ve dental özgeçmişiniz , ağız ve diş muayenesi , çene modellerinizin oluşturulması ve özel bazı röntgen filmleri ve fotoğrafınızın çekilmesi gibi birçok tanı yöntemini içeren bir muayeneden sonra, ortodontik tedaviye ihtiyacınızın olup olmadığı ve yapılacak tedavinin türü belirlenebilir.

Özellikle geç kalınmaması gereken durumlar;

Dengeli olmayan yüz ve çene yapısı,Ağızdan solunumParmak emme, tırnak yeme, yanak – dudak ısırma gibi kötü alışkanlıklar,Uzun süre emzik ve biberon kullanma,Çiğneme ve konuşmada zorlanma,Aşırı ileride veya geride konumlanan çene yapıları,Önde konumlanmış dişler (fırlak),Çapraşık, yanlış yerde konumlanmış dişler veya ağız içinde hiç yer almayan (gömük) dişler,Süt dişlerin erken veya geç kayıpları.Alt ve üst dişlerin hiç temas etmemesi veya aşırı biçimde birbirini içine alması

Çocuğumuzun ilk ortodontik tedavisi yedi yaşından daha geç olmamalıdır. Bu yaşta dişler düzgün sıralanmış gözükseler de gizli bir kapanış problemi söz konusu olabilir.Çocuğumuz yedi yaşını geçmiş dahi olsa mutlaka ortodontik muayenesinin yapılması gerekir. Erken yaşta yapılan kontrollerin faydası çok büyük olmasına rağmen çoğu aktif ortodontik tedaviler 9-14 yaşları arasında başlamaktadır.

Her ne kadar küçük yaşta başlanan ortodontik tedavilerin hasta ve hekim açısında olumlu sonuçları olmasına rağmen, erişkin yaştaki insanlara da ortodontik tedavi uygulanmaktadır. Yeter ki sağlıklı diş, dişeti ve çevre kemik dokusuna sahip olsun. Bu kriterlere uygun her yaştaki hastamız tedaviye olumlu sonuç vermektedir. Ortodontik tedavilerin süresi vakaya göre değişse de 6 ay ile 36 ay arası değişebilmektedir. Ancak bu süre hastanın büyüme ve gelişim dönemine, kapanış bozukluğunun derecesine, hastanın ağız bakımına, tedaviye uyumuna, hekim ile uyumuna bağlıdır. Apareylere alışma sürece 7-10 gündür.

Ortodontik tedaviler kesinlikle bir ortodonti uzmanına yaptırılmalıdır.Dişleri hareket ettirmek, kasları ya da çenelerin büyümesini etkilemek amacıyla yapılabilecek tedavi sabit ya da hareketli olabilir. Bu tedaviler dişlere veya çenelere çok hafif kuvvetler uygulanarak yapılır. Probleminizin ciddiyetine göre tedavi şekli belirlenir.

Sabit uygulamalar aşağıdakilerden oluşur:

Braketler: En çok uygulanan yöntem olan braket takılması teller,braketler ve lastikler kullanılarak yapılır. Braketler dişlerin üzerine yapıştırılır, teller ise braketlerden geçirilerek dişlere kuvvet uygular. Böylece dişler kademeli olarak hareket ettirilerek düzgün konumlandırılmaları sağlanır. Tedavi birkaç ay ya da birkaç yıl sürebilir ve her ay ayarlamalar yapılarak dişlerdeki düzelmenin istenilen şekilde olması sağlanır. Günümüzde kullanılan braketler, daha hafif ve daha az metal içermektedir. Çocukları motive amacıyla çeşitli renklerde ve yetişkinler için şeffaf olarak üretilmektedir. Ayrıca lingual teknik olarak adlandırılan ve dişlerin damak ve dil tarafındaki yüzeylerine uygulanan braket sistemleri de vardır.

Hareketli Apareyler ise şunlardır:

Alignerlar (braketsiz tedavi-şeffaf teller): Yetişkinler için braket takılarak yapılan sabit tedaviye alternatif olarak dişleri aynı hizaya sokmak amacıyla braketler ve teller olmadığı için birçok ortodontist tarafından tercih edilmektedir. Alignerlar genellikle şeffaf olurlar ve yemek yemek, diş fırçalamak ve diş ipi kullanmak için çıkarılırlar.Çeneyi yeniden pozisyonlandırmak için geliştirilmiş apareyler: Splint adı verilen bu aygıtlar alt çeneye ya da üst çeneye yerleştirilirler ve çenenin daha iyi bir pozisyonda kapanmasına yardımcı olurlar. Eklem bozukluklarını düzeltmek için de kullanılırlar.Çene genişletici vb.: Üst çenenin genişlemesini sağlayan bir aygıttır. Damağa oturan plastik bir malzemeden yapılmıştır. Vidalarla uygulanan kuvvet sayesinde damak altındaki kemik hareket ederek açılır.

Hareketli Pekiştiriciler: Tedavi sona erdikten sonra dişlerin yerini korumak ve eski haline dönmesini engellemek için kullanılan pasif aparey. Biraz modifiye edilerek parmak emme alışkanlığının bırakılması için de kullanılabilir.Headgear (Enselik-Yüz Maskesi vb.): Kafanın arkasına yerleştirilen bant ve metal bir telle kafanın ön tarafına bağlanan bir aygıttır. Headgear üst çenenin gelişimini yavaşlatır ve arka dişleri oldukları yerde tutarken ön dişlerin arkaya doğru gitmelerini sağlar. Yüz maskesi ise üst çene yetersizliği olan bireylerde alın ve çene ucundan destek alarak üst çenenin önde konumlanmasını sağlayan bir cihazdır.

Ortodontik tedavide hastaların uyması zorunlu kurallar nelerdir?

Ortodontik tedaviye başlamadan önce çürük dişlerin tedavi edilmesi ve diş etinin tam sağlıklı duruma getirilmesi gerekir. Tedavide ortodonti uzmanı, koyduğu tanıya göre hastaya bir aparey uygular. Bu apareyler ya takıp çıkarılabilir veya sabit türde olmaktadır.

Uygulanan aparey takıp çıkarılabilen türde ise yemekler haricinde gece ve gündüz düzenli olarak takılması (uyku dahil) gerekmektedir. Takıp çıkarılan apareyler dişlerimiz gibi her yemekten sonra diş fırçası ve diş macunu ile iyice fırçalanıp temizlenmelidir. Apareyler kesinlikle kaybedilmemelidir aksi halde tedavi aksayacak hatta geri gidecektir.

Uygulama sabit olarak nitelendirilen ve çıkmayan apareyler (braket) yapılmış ise yine aynı şekilde dişler her yemekten sonra güzelce fırçalanmalıdır. Düzenli diş fırçalama çok önemlidir. Ortodontik tedavi gören hastalarda çürük görülme sıklığı artmakta ve yeterli temizlik sağlanmazsa braketlerin etrafında beyaz renkli lekeler oluşabilmektedir. Fırçalama işlemi braketlerin etrafında birikinti kalmayana kadar devam ettirilmelidir. Diş etlerinizin sağlığı da diş fırçalamanızın doğru yapılmasına bağlıdır.

Çok asitli içeceklerden (Kola, Fanta, Gazoz v.b.) mutlaka uzak durunuz çünkü bu tarz içecekler hem tellerinize hem de dişlerinize zarar vererek çürük oluşma riskini artıracaktır.Çok yapışkan ve çok şekerli (sakız, lokum, karamel, jelibon v.b.) gıdalar tüketmeyiniz. Bu tarz gıdalar braketlerin arasında kalacağı ve iyi temizlenemeyeceği için dişlerinizin daha kolay çürümesine ve diş eti büyümelerine neden olabilecektir.

Çok sert gıdaların tüketilmesinde de uyulması gereken kurallar söz konusudur. Örneğin elma, armut benzeri meyve ve havuç, salatalık benzeri sert gıdalarda tüketim şeklini değiştirip ısırarak değil küçük parçalar halinde arka dişleriniz ile ya da rendeleyerek yemelisiniz. Kabuklu kuruyemiş, cips v.b. türde sert gıdaları ise tüketmemeniz gerekmektedir. Sağlıklı gıdalarda tüketim şekli değişirken, abur-cubur olarak nitelendirilebilecek gıdalardan uzak durulmalıdır.Dişler mutlaka Ortodontik fırçalar ve arayüz fırçaları ile fırçalanmalı, gerekli durumlarda diş ipi kullanılmalıdır. Diş fırçalarınızı gittiğiniz her yere götürün, bu sayede evde olmadığınız zamanlarda da dişlerinizi temizleyebilirsiniz. Braketler uygulandıktan sonra dişlerde hassasiyet ve ağrı, yanak içlerinde hafif yaralanmalar (pamukcuk ya da diğer adı ile aft) olabilir. Bu şikayetler bir hafta en fazla on gün süre içinde kaybolacaktır. Şikayetlerinizi azaltmak ağrı kesici alabilir ve size verilen özel mumları kullanabilirsiniz.

Hekimin kontroller sırasındaki tavsiyelerine dikkatle uymalısınız. Tedavi süresince 4-5 haftada bir kontrolleriniz olacaktır. Tedavinizin amacına ulaşabilmesi için randevularınızı aksatmamanız gerekmektedir. Apareylerde kırılma, kopma veya ağıza yapışan düzeneklerde çıkma varsa tedavi kesintiye uğrar. Böyle durumlarda hekiminize başvurmalısınız. Pekiştirme tedavisinde bıkkınlık gösterilmemeli; uygulanan aygıt korunmalıdır.

Dişlerdeki çapraşıklıkların nedenleri nelerdir?

Çocukluk döneminde süt dişlerin değişip,kalıcı dişlerin gelmeye başlamasıyla pekçik çocukta çapraşıklıklar gözlenir.”Çocuğumun dişleri eğri geldi”sözleriyle anne babalar büyük bir endişeyle dişhekimine başvururlar.Bu durumun en büyük nedeni kalıtımdır.Ancak zamanında alınmayan bazı önlemler de çapraşıklara yol açmaktadır.Dişlerdeki çapraşıkların nedenleri ve alınması gereken önlemler kısaca şöyledir;

Genetik olarak çocukta çene boyutuyla dişlerin genişlikleri arasında uyumsuzluk olması ya da çenelerin gelişmesini olumsuz yönde etkileyen solunum yolu problemleri gibi faktörlerin bulunmasıdır.Çocuğunuzun burun yollarındaki solunumu engelleyen faktörler öncelikle üst çenenin daha sonrada alt çenenin normal büyümesini etkileyerek dişlerin düzgün sıralanmasına engel olurlar.Bu durumda mutlaka uzman bir diş hekiminin (ortodontist) müdahalesi gerekir.

Dişlerdeki çapraşıklığın bir diğer nedeni de süt dişlerin normal değişme zamanı gelmeden çekilmesidir.”Nasıl olsa yerine yenisi gelecek”düşüncesiyle tedavi edilebilir düzeydeki süt dişlerinin çekimi son derece hatalıdır.Çünkü bu dişler altlarından gelecek kalıcı dişlerin yerini koruyarak çapraşıklıkları önlerler.Bir süt dişi zamanından önce çekilirse yandaki dişler çekilen dişin boşluğuna doğru kayar.Alttan gelecek kalıcı dişin süreceği yeri kapatır,kalıcı diş bulabildiği boşluktan sürmeye çalışır yada gömülü kalır.Her iki durumda da diş sisteminin dengesi bozulur ve çapraşıklıklar gözlenir.

Süt dişlerini ara yüzlerinde görülen çürükler zamanında tedavi edilmezse yandaki dişler çürüyen,kayıp diş dokusu kadar boşluğa kayar.Çapraşıklıkların bir diğer nedeni de budur.İşte bu nedenlerden dolayı süt dişlerinde görülen çürüklerin tedavisi son derece önemlidir.Dişlerdeki çapraşıklıklar sadece estetik sorun mu yaratır? Dişlerin düzgün sıralanması sadece estetik açıdan önemli değildir.Dişlerdeki çapraşıklıklar bu bölgelerin temizlenmesi güç olacağından çürüklere,dişeti hastalıklarına ve eklem ağrılarına neden olurlar.

Dişlerdeki çapraşıklıklar her zaman tedavi edilebilir mi?

Çapraşık dişler her yaşta değişik tedavi yöntemleriyle ortodontistler tarafından tedavi edilebilmektedir.